eBooks.PL.W.Tatarkiewicz. .Historia.Filozofii.Tom.II

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wed�ug za� Berkeleya nie ma ani przedmiotów ogólnych, ani ideiogólnych; ogólne s� jedynie wyrazy.W zwi�zku z tym pogl�dem nast�pi�o uBer�keleya zw�enie terminu �idea": u Locke'a znaczy� on �przedstawienie", a uBerkeleya tylko �wyobra�enie", gdy� nie ma innych przedstawie� ni�przedstawienia konkretne, czyli wyobra�enia.2.skrajny sensualizm.Empirystyczny radykalizm Berkeleya objawi� si� równie� wjego pogl�dzie na pochodzenie poznania.Twierdzi�, �e rozum jest istotniew�a�ciwy cz�owiekowi, ale ma za przedmiot wy��cznie sprawy duchowe.Dlapoznania cia� jedynym �ród�em s� zmys�y.Je�li chodzi o cia�a, to wiedzie� ipostrzega� jest jedno i to samo.Ale Berkeley poszed� jeszcze dalej: Locketwierdzi�, i� tyle tylko wiemy, ile do�wiadczamy, on za� ponadto g�osi�, i� totylko istnieje, czego do�wiadczamy.Uderzaj�ce by�y konsekwencje tego sensualizmu dla nauki, zw�aszcza matematyki.Teoria matematyki Berkeleya by�a najradykalniej sensualistyczn� teori� wiedzy,jaka kiedykolwiek by�a wyg�oszona.Figury, które geometria rysuje na papierzeczy na tablicy, nie by�y dla Berkeleya ilustracj�, lecz w�a�ciwym przedmiotemwiedzy matematycznej; one bowiem jedne mog� by� ogl�dane przez zmys�y.Rozumnie ma z matematyk� nic do czynienia, bo przedmiotem jego s� wy��cznie sprawyduchowe, a trójk�ty nie s� duchami ani czynno�ciami duchów; matematyka mo�ewi�c jedynie by� rzecz� zmys�ów.To zmy�s�owe jej pojmowanie kaza�o Berkeleyowiwnosi�, �e linie sk�adaj� si� z punktów i ka�da linia ma ich okre�lon� ilo��;�e dzielenie w niesko�czono�� jest niemo�liwe; �e nie ma wielko�ci mniejszychni� te, które s� postrzegalne, �e wi�c matematyka nie mo�e o takichwielko�ciach traktowa�.Ca�e �ycie Berkeley walczy� z koncepcj� wielko�ciniesko�czenie ma�ych, która wydawa�a mu si� dziecinn� pomy�k�.Na ogó�matematyka odbiega od do�wiadczenia, nie ma wi�c warto�ci dla poznaniarzeczywisto�ci.Berkeley by� tedy prze�ciwnikiem stosowania matematyki do naukprzyrodniczych.Ten zas�u�ony dla optyki badacz by� przeciwnikiem jejmatematycznego traktowania.Pot�pia� te� ca�e teoretyczne przyrodoznawstwo za jego abstrakcyjne poj�cia;przede wszystkim odrzuca� mechanik� Newtona z jej absolutnym ruchem,przestrzeni� i czasem, które nie istniej�, skoro nie ma ich �ladu wdo�wiadczeniu zmys�owym.Co wi�cej, Berkeley zaprzecza� istnieniu w �wieciecielesnym si� i zwi�zków przyczynowych.I tych bowiem nie ma �ladu wdo�wiadczeniu.W szczególno�ci uwa�a� za fikcj� si�� maj�c� obecnie wielkiewzi�cie", jak pisa�: si�� ci��enia.Przedmiotem do�wiadczenia s� tylkowyobra�enia, a wyo�bra�enia nie mog� dzia�a� i by� przyczynami.Si�a, dzia�anie- to w�asno�ci duchów, które znamy z wewn�trznego do�wiadczenia i przenosimynies�usznie na przedmioty cielesne.3.skrajny subiektywizm.Locke stwierdzi� subiektywno�� niektórych jako�cizmy�s�owych; Berkeley uzna� s�uszno�� jego my�li, ale - podobnie jak i innymjego my��lom - da� jej posta� bardziej skrajn�.Mniema� mianowicie, �epierwotne w�asno�ci, które Locke uwa�a� za obiektywne, s� równie� subiektywne;i one tak�e istniej� tylko w umys�ach.Podobnie jak barwa istnieje tylko, gdyjest widziana, tak te� ruch czy kszta�t, czy wielko�� istniej� tylko wtedy, gdys� postrzegane.Przemawiaj� za tym trzyargumenty: a) Jako�ci pierwotne nie wyst�puj� nigdy w oderwaniu, lecz zawsze w��cz�no�ci z w�asno�ciami wtórnymi, np.kszta�t w ��czno�ci z barw�; je�li wi�cte s� subiek�tywne, to i tamte nimi by� musz�, b) W�asno�ci pierwotne s�wzgl�dne, np.wielko�� rzeczy i szybko�� ruchu zmieniaj� si� w zale�no�ci odnaszej wobec nich pozycji, s� wi�c zwi��zane z umys�em, a przeto nieobiektywne.c) W�asno�ci pierwotne nie s� zawarte w do��wiadczeniu zmys�owym.Stosuj�cmetod� analityczn� Locke'a do zbadania procesu wi�dzenia, Berkeley w swej Nowejteorii widzenia doszed� do przekonania, �e przestrzeni i kszta�tów w�a�ciwiewcale nie widzimy; widzimy tylko �wiat�o i barwy, dopiero za� przez po��czeniewzroku z dotykiem postrzegamy g��bi� i cia�a; pierwotne tedy w�asno�ci, jakkszta�t i odleg�o��, mniejsze maj� oparcie w do�wiadczeniu ni� wtórne; nie s�rzecz� czystego do�wiadczenia, lecz wytworem przekszta�cenia do�wiadcze� przezumys�.Je�li wi�c wtórne w�asno�ci s� subiektywne, to tym bardziej pierwotne.4.immaterializm.Zauwa�ywszy, i� substancja nie jest przedmiotemdo�wiadczenia, Locke uzna� j� za niepoznawaln�; ale istnieniu substancyj niezaprzecza�.Berkeley i tu poszed� dalej: substancyj nie do�wiadczamy, wi�c -substancyj nie ma.S� one tylko fikcjami umys�u.To, co nazwamy �cia�ami", s�to tylko zespo�y jako�ci zmys�owych i nic wi�cej; je�li z cia� usun�� jako�ci,to nie zostaje nic.A wi�c: a) �wiat zewn�trzny sk�ada si� wy��cznie z jako�cipostrzeganych, b) wszystkie w�asno�ci (zarówno pierwotne, jak i wtórne) s�subiektywne.�wiat sk�ada si� tylko z spostrze�e�: poza postrze�eniami nic wnim nie ma.Dla przedmiotów �wiata zewn�trznego �istnie�" znaczy: by�postrze�ganym (esse = percipi).Rzeczy, które by by�y ró�ne od spostrze�e�, s�tylko fikcjami umys�u.Je�li materia ma by� substancj� istniej�c� niezale�nieod spostrze�e�, to - nie ma materii.Je�li cia�a maj� by� cz�ciami tak poj�tejmaterii, to - nie ma cia�.Oto immaterializm Berkeleya.Nazywany bywa równie�idealizmem, bo, wedle niego, istniej� tylko idee; ten nowo�ytny,subiektywistyczny idealizm by� jednak bardzo ró�ny od Plato�skiego, tak samojak idea w sensie Berkeleya od idei Platona.Immaterializm by� pogl�dem, do którego Berkeley przyk�ada� najwi�ksz� wag�.Mia� go za zrozumia�y sam przez si�, nieuznawany tylko przez za�lepienieumys�ów.Wynika� on dla� bezpo�rednio ze znaczenia terminu �istnie�": je�limówi�, �e stó� istnieje, znaczy to, �e widz� go i dotykam, lub �e kto� gowidzi, lub przynajmniej, i� widzia�by go, gdyby znajdowa� si� w tym samym, coon, pokoju [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download | pobieranie | ebook | pdf | do ÂściÂągnięcia

Archiwum