Witruwiusz O architekturze ksiag X

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.[17] Równie� wie-lu ludziom, którzy po nas przyjd�, b�dzie si� zdawa�o, �e rozpra-wiaj� z Lukrecjuszem jakby obecnym o naturze rzeczy, a z Cyce-ronem o retoryce; wielu spo�ród potomnych rozprawia� b�dziez Warronem o j�zyku �aci�skim, a licznym mi�o�nikom literaturywydawa� si� b�dzie, �e z filozofami greckimi prowadz� tajemnerozmowy, ró�ne poruszaj�ce tematy.I w ogóle my�li m�drców i pi-sarzy, cho� cia�em b�d� nieobecni, przetrwaj� d�ugie lata, a w cza-sie narad i rozpraw wi�ksz� b�d� mia�y powag� ni� wypowiedziobecnych.[18] Dlatego te�, Cezarze, ufny w ich powag�, opieraj�csi� na ich my�lach i wskazaniach, spisa�em te ksi�gi.W pierwszychsiedmiu pisa�em o budownictwie, w ósmej o wodzie.W tej pisa�b�d� o zasadach budowy zegarów, o tym, jak naprowadzi�y na topromienie s�oneczne rzucaj�c cie� wskazówki, i o tym, na jakiejzasadzie cienie owe skracaj� si� lub wyd�u�aj�.Rozdzia� pierwszy[1] Wszystko to jest dzie�em boskiej my�li, a u tych, co si� nadtym zastanawiaj�, budzi podziw, �e cie� wskazówki przy zrówna-niu dnia z noc� inn� ma d�ugo�� w Atenach, inn� w Aleksandrii,inn� w Rzymie, inn� w Placencji, a inn� jeszcze w innych miejsco-wo�ciach.Dlatego te� ró�ny czas wskazuj� zegary przy zmianiemiejscowo�ci.Wed�ug d�ugo�ci cienia wskazówki w czasie zrów-nania dnia z noc� wykre�la si� figury analemmatów, w którychoznacza, si� godziny uwzgl�dniaj�c po�o�enie, miejscowo�� i cie�wskazówki.��- analemma jest to figura matematycznawyprowadzona z obserwacji toru s�o�ca i cienia wzrastaj�cego kuzimie, wed�ug której zgodnie z zasadami architektonicznymi i przezopisanie kó� ustalono oddzia�ywanie s�o�ca w �wiecie.[2] �wiatjest najwy�szym poj�ciem w ca�ej przyrodzie, obejmuj�cym niebowraz z gwiazdami i torem kr��enia planet.Niebo kr��y stale wo-kó� ziemi i morza, na kra�cach osi.W tych miejscach pot�ga przy-rody tak jak architekt rozplanowa�a i umie�ci�a bieguny jako punk-ty centralne, jeden w wielkiej [odleg�o�ci] od ziemi, na szczycie�wiata, poza konstelacj� Wielkiej Nied�wiedzicy, drugi na prze-ciwleg�ym kra�cu, pod ziemi�, na po�udniu, a wokó� tych biegu-nów zakre�li�a jakby na tokarni koncentryczne kr��ki, zwane pogrecku ��-poloi, doko�a których stale kr��y niebo.W natural-ny wi�c sposób i ziemia, i morze znajduj� si� w �rodku.[3] Rów-nie� zgodnie z przyrod� punkt centralny w pó�nocnej stronie jestwysoko ponad ziemi�, natomiast na po�udniu punkt centralny znaj-duje si� pod najni�szymi cz�ciami, zas�oni�ty przez ziemi�.Przez�rodek mi�dzy nimi ci�gnie si� poprzeczny i nachylony ku po�u-dniowi szeroki pas dwunastu znaków, który za pomoc� gwiazdrozmieszczonych w dwunastu równych odcinkach odtwarza obrazznaków stworzonych przez przyrod�.W ten sposób znaki te, �wie-c�c i kr��c wraz ze �wiatem i z ca�� wspania�o�ci� pozosta�ychgwiazd dooko�a ziemi i morza, dokonuj� obiegu zgodnie z okr�g�o-�ci� nieba.[4] Wszystkie te znaki s� b�d� widoczne, b�d� te� po-zostaj� niewidoczne w zale�no�ci od okresu czasu.Sze�� tych zna-ków kr��y stale wraz z niebem ponad ziemi�, pozosta�e schodz�pod ziemi� i s� zas�oni�te jej cieniem.Sze�� z nich kr��y w ka�-dym razie stale nad ziemi�, jaka bowiem cz�� ostatniego znakuprzy ruchu obrotowym wskutek nachylenia musi zachodzi� podziemi�, taka te� cz�� przeciwnego znaku, w��czona w kr�g wsku-tek dokonanego obrotu, wznosi si� znowu ku otwartej przestrzenii wychyla si� z cienia ku �wiat�u.Jedna bowiem si�a i jedna ko-nieczno�� wyznacza równocze�nie z jednej i z drugiej stronywznoszenie si� jednego znaku i zachodzenie drugiego.[5] Znakówtych jest dwana�cie, a ka�dy zajmuje dwunast� cz�� wiata i bez-ustannie przesuwa si� ze wschodu na zachód.Przez znaki te prze-biegaj� jakby po stopniach w odwrotnym kierunku: ksi�yc, Mer-kury, Wenus, samo s�o�ce, Mars, Jowisz i Saturn; ka�da z tych pla-net kr��y w �wiecie od zachodu na wschód po odmiennym co dowielko�ci torze.Ksi�yc przebiega kr�g nieba w ci�gu dwudziestuo�miu dni i mniej wi�cej jednej godziny i powróciwszy do tego sa-mego znaku, z jakiego rozpocz�� swój bieg, dope�nia miesi�caksi�ycowego.[6] S�o�ce przechodzi w ci�gu miesi�ca przestrze�jednego znaku, stanowi�c� dwunast� cz�� wiata.W ci�gu dwu-nastu miesi�cy przebiega przestrze� dwunastu znaków, a gdy po-wróci do znaku, sk�d zacz�o swój bieg, dokona rocznego okr��e-nia.Kr�g, który ksi�yc przebiega w ci�gu dwunastu miesi�cytrzyna�cie razy, s�o�ce przebiega w tym samym czasie tylko jedenraz.Merkury za� i Wenus, kr��c ko�o promienistego s�o�ca jakbywokó� centrum, cofaj� si� i spó�niaj�, a wskutek takiego kr��eniaprzebywaj� d�u�ej w poszczególnych odcinkach znaków.[7] Mo�-na to pozna� najlepiej na przyk�adzie Wenus, gdy� gwiazda ta, po-d��aj�c za s�o�cem, niezwykle jasno b�yszczy po jego zachodziepod nazw� Vesperugo, czyli gwiazdy wieczornej, kiedy indziejznowu, wyprzedzaj�c s�o�ce, wschodzi przed nim jako Lucifer,czyli gwiazda poranna.Przebywaj� wi�c nieraz wiele dni w obr�-bie jednego znaku, kiedy indziej znów szybko przechodz� z jedne-go znaku do drugiego.Poniewa� nie przebywaj� tej samej ilo�cidni w ka�dym odcinku znaków, ale poprzednie opó�nienie nadra-biaj� przemierzaj�c szybciej drog�, przebywaj� swój tor we w�a�ci-wym czasie; tak wi�c mimo opó�nienia na pewnych odcinkach,podrywaj�c si� z miejsca przymusowego postoju, szybko odzysku-j� w�a�ciwe miejsce w biegu.[8] Merkury za� okr��a �wiat w tensposób, �e przesuwaj�c si� przez poszczególne odcinki znakóww trzysta sze��dziesi�tym dniu dociera z powrotem do znaku,z którego rozpocz�� swój bieg; drog� t� wymierza tak, �e mniejwi�cej przez trzydzie�ci dni przebywa w ka�dym znaku.[9] We-nus, je�li jej nie wstrzymuj� promienie s�oneczne, przebiega w ci�-gu trzydziestu dni odcinek jednego znaku.O ile jednak przebywaw jakim� znaku krócej ni� dni czterdzie�ci, to wyrównuje t� ró�ni-c� w czasie postoju, zatrzymuj�c si� w innym znaku, tak �e prze-biega tor w ci�gu czterystu osiemdziesi�ciu pi�ciu dni, powracaj�cdo znaku, z którego zacz�a swój bieg.[10] Mars za�, przemierza-j�c przestrzenie gwiazd mniej wi�cej w sze��set osiemdziesi�ciutrzech dniach, przybywa do tego punktu, z którego rozpocz�� swójbieg, a je�li przebiega szybciej jaki� odcinek, to w czasie postojuwyrównuje rachunek przewidzianych dni.Jowisz za�, krocz�c wol-niej w przeciwnym do obrotu �wiata kierunku, przemierza ka�dyodcinek mniej wi�cej przez trzysta sze��dziesi�t dni i powraca pojedenastu latach i trzystu trzynastu dniach do tego znaku, w którymznajdowa� si� przed dwunastu laty.Saturn natomiast, przechodz�cjeden odcinek znaku w ci�gu dwudziestu dziewi�ciu miesi�cy i kil-ku dni, po dwudziestu dziewi�ciu latach i mniej wi�cej stu sze��-dziesi�ciu dniach powraca do tego punktu, gdzie by� przed trzy-dziestu laty.Wydaje si�, �e kr��y wolniej, a to dlatego, �e im mniejjest oddalony od kra�ców �wiata, tym wi�kszy ma kr�g do przeby-cia, [11] Te za� planety, których tor przebiega ponad torem s�o�ca,zw�aszcza w okresie kiedy znajduj� si� w obr�bie trójk�ta zaj�tegorównie� przez s�o�ce, nie posuwaj� si� naprzód, lecz cofaj�, dopó-ki s�o�ce nie przejdzie z tego trójk�ta do innego znaku.Niektórzyt�umacz� to w ten sposób, �e s�o�ce, na pewnym odcinku bardziejoddalone, wskutek przewlek�ej ciemno�ci przeszkadza gwiazdomb��dz�cym w mroku w obr�bie tej przestrzeni.Nam jednak nie wy-daje si� to s�uszne.Blask s�o�ca jest przecie� dostrzegalny i jawnyna obszarze ca�ego �wiata i tak dalece nie podlega zaciemnieniu, �enawet dla nas widoczne jest cofanie si� i zatrzymywanie planet.Je-�li wi�c wzrok nasz zdolny jest to stwierdzi� mimo tak wielkiej od-leg�o�ci, czy� mo�emy przypuszcza�, �e ciemno�� mog�aby prze-szkodzi� bosko b�yszcz�cym gwiazdom? [12] Odpowiada nam ra-czej nast�puj�ce wyja�nienie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download | pobieranie | ebook | pdf | do ÂściÂągnięcia

Archiwum