Steiner Rudolf Prawda i Nauka (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Aby wyja�ni� bezpo�rednio nast�pstwopowy�szych faktów, przyst�pi� zapewne do przeszukania zupe�nieinnych fragmentów tre�ci �wiata.Zwi�zku przyczynowego nieokre�lamy bynajmniej wedle czasowego nast�pstwa wydarze�, leczna podstawie znaczenia tre�ci tych elementów obrazu �wiata,które okre�lamy jako przyczyn� i skutek.My�lenie wykonuje tylko formaln� czynno�� przy wytwarzaniunaszego naukowego obrazu �wiata.Z tego za� wynika, �e tre��aktu poznawczego nie mo�e by� znana a priori przed obserwacj�/tzn.przed porozumieniem si� my�lenia z tym, co mamy dane/,tylko w�a�nie musi bez reszty wyp�ywa� z tego, co obserwujemy.Wszelkie poznanie jest w tym znaczeniu empiryczne.Jest te�rzecz� zgo�a niezrozumia��, w jaki sposób mog�oby by� inaczej.Bo czym�e s� kantowskie s�dy a priori? Nie s� to w gruncierzeczy �adne akty poznawcze, tylko wy��cznie postulaty.W my�lpogl�du Kanta mo�na tylko tak twierdzi�: je�eli jaka� rzecz maby� przedmiotem mo�liwego do�wiadczenia, to musi si� stosowa�do tych praw.S� to wi�c przepisy, które podmiot dyktujeprzedmiotem.Nale�a�oby jednak s�dzi�, �e je�eli nasz� rzecz�ma by� poznanie danego nam �wiata, to ono nie mo�e wyp�ywa� zpodmiotu, tylko w�a�nie z przedmiotów.My�lenie niczego nie orzeka a priori o tym, co mamy dane,tylko ustanawia formy, w których a posteriori przejawiaj� si�prawa zjawisk.Rzecz jasna, �e ten pogl�d nie mo�e niczego wyrokowa� apriori o stopniu pewno�ci jakiegokolwiek s�du poznawczego.Takiej pewno�ci nie mo�na uzyska� z niczego innego, jak tylko ztego, co jest dane.Mo�na by tu zarzuci�, �e obserwacja niemówi nam nigdy nic wi�cej, jak tylko to, �e gdzie�, pewnegorazu mieli�my do czynienia z jakim� zwi�zkiem pomi�dzy danyminam zjawiskami.Nie twierdzi ona jednak bynajmniej, �e zwi�zekten musia� zaj��, wzgl�dnie �e zawsze zajdzie w podobnymwypadku.Jednak�e i taki pogl�d jest b��dny.Poznany przezemnie zwi�zek pomi�dzy pewnymi elementami obrazu �wiata nie jestniczym wi�cej, jak tylko w�a�nie tym, co samo z tych elementówwyp�ywa.Nie jest wi�c czym� dokomponowanym przeze mnie, leczstanowi ich integraln� cz��, która zatem koniecznie musi si�zawsze przejawi�, je�li one same tam si� znajduj�.Tylko pogl�d, wychodz�cy z za�o�enia, �e wszelka naukapolega jedynie na ��czeniu faktów do�wiadczenia wedle zasadpodmiotowych, a wi�c istniej�cych poza nimi, mo�e przypuszcza�,�e elementy A i B wolno ��czy� ze sob� dzi� wedle jednego, ajutro wedle innego prawa /J.St.Nill/.Kto jednak zrozumie, �eprawa przyrody wyp�ywaj� z tego, co jest dane, a wi�c s� tym,co stanowi i okre�la zwi�zki pomi�dzy zjawiskami, temu wcalenie przyjdzie na my�l mówi� jedynie o wzgl�dnej powszechno�cipraw uzyskanych z obserwacji.Nie chc� oczywi�cie twierdzi� tymsamym, jakoby prawa przyrody, raz uznane przez nas zaprawdziwe, musia�y by� czym� bezwzgl�dnie wa�nym.Je�li jednakpó�niejsze do�wiadczenie obali ustanowione przedtem prawo, niepochodzi to st�d, �e pierwszym razem mogli�my je wywnioskowa�tylko ze wzgl�dn� wa�no�ci�, lecz st�d, �e wniosek nasz by�wtedy niezupe�nie s�uszny.Prawdziwe prawo przyrody nie jestniczym innym, jak tylko wyrazem pewnego faktycznego zwi�zku wdanym nam obrazie �wiata i tak samo nie istnieje bez faktów, októrych stanowi, jak one nie mog� istnie� bez niego.Istot� aktu poznawczego okre�lili�my powy�ej w ten sposób,�e dany nam obraz �wiata przenikamy w naszym my�leniu ideami ipoj�ciami.Có� z tego wynika? Gdyby to, co mamy danebezpo�rednio, by�o ju� zamkni�t� ca�o�ci�, wtedy takieopracowywanie go poznaniem by�oby niemo�liwe a nawetniepotrzebne.Przyjmowaliby�my je wówczas tak, jak ono si� namprzedstawia, i byliby�my ze� zadowoleni.Akt poznawczy stajesi� mo�liwy tylko wtedy, gdy w tym, co jest dane, ukrywa si�jeszcze co�, co si� nie przejawia wówczas, gdy je ogl�damybezpo�rednio, lecz ods�ania si� dopiero za pomoc� wprowadzonegoprzez my�lenie �adu.To, co widzimy w danym nam �wiecie przedjego my�lowym opracowaniem, nie stanowi jeszcze pe�nej jegoca�o�ci.Zrozumiemy to lepiej, gdy zastanowimy si� g��biej nadczynnikami aktu poznawczego.Pierwszym jego czynnikiem jest to,czy mamy dane.To, �e ono jest dane, nie stanowi �adnej jegow�a�ciwo�ci, tylko wyraz jego stosunku do drugiego czynnikaaktu poznawczego.Bo nasze okre�lenie /�e "�wiat jest namdany"/ ani troch� nie wyja�nia nam tego, czym jest ten dany�wiat w swej w�asnej istocie.Drugi czynnik, a mianowiciepoj�ciow� tre�� tego, co nam jest dane, odnajdujemy za pomoc�my�lenia w akcie poznawczym, jako co� ��cz�cego si� konieczniez tym, co jest dane.Pytamy wi�c teraz:1.Gdzie istnieje rozdzia� pomi�dzy tym, co jest dane, aodpowiadaj�cym mu poj�ciem?2.Gdzie one ��cz� si� ze sob�?Odpowied� na oba te pytania wynika niew�tpliwie zpoprzednich naszych rozwa�a�.Rozdzia� istnieje wy��cznie wakcie poznawczym, po��czenie za� w tym, co mamy dane.St�dwynika koniecznie, �e tre�� poj�ciowa jest tylko cz�ci� tego,co jest dane, oraz, �e akt poznawczy polega na ��czeniu tychdwóch pocz�tkowo oddzielnie danych mu cz�ci obrazu �wiata.Awi�c dany nam bezpo�rednio obraz �wiata uzupe�niamy dopierotym, co nam po�rednio daje my�lenie.Bezpo�rednia forma obrazu�wiata okazuje go nam pocz�tkowo w zgo�a niezupe�nej postaci.Gdyby tre�� my�lowa w naszym obrazie �wiata pierwotnie��czy�a si� z tym, co mamy dane, nie by�oby wcale poznania.Nigdzie bowiem nie mog�aby zrodzi� si� potrzeba wybiegania pozato, co jest dane.Z drugiej strony, gdyby�my w my�leniuwytwarzali ca�� tre�� wiata, wówczas równie� nie by�obypoznania.Tego bowiem, co sami wytwarzamy, nie potrzebujemypoznawa�.Poznanie polega wi�c na tym, �e tre�� wiata jest namdana pierwotnie w niezupe�nej formie, która tre�ci tej jeszczeca�kowicie nie zawiera, gdy� oprócz tego, co ukazujebezpo�rednio, ukrywa jeszcze drug�, istotn� jego stron�.Poznanie ods�ania t� drug�, nie dan� nam pierwotnie, stron�tre�ci �wiata.To za�, co si� nam osobno przejawia w my�leniu,to nie s� puste formy, lecz jest to suma okre�le� /kategorii/,które stanowi� form� dla wszelkiej pozosta�ej tre�ci �wiata.Dopiero ta posta� tre�ci �wiata, któr� osi�gamy w poznaniu i wktórej obie wymienione strony tej tre�ci ��cz� si� z sob� wjedno��, mo�e by� nazwana rzeczywisto�ci�.6.WOLNA OD ZA�O�E� TEORIA POZNANIA "WISSENSCHFTSLEHRE"FICHTEGOW dotychczasowych rozwa�aniach ustalili�my ide� poznania.Idea ta jest bezpo�rednio dana ludzkiej �wiadomo�ci, o ile tajest poznawczo czynna."Ja�ni" jako �rodkowemu punktowi�wiadomo�ci, dane s� bezpo�rednio zewn�trzne i wewn�trznepostrze�enia oraz jej w�asne istnienie./Nie potrzebuj� chybadodawa�, �e z wyra�eniem "�rodkowy punkt" nie zamierzam ��czy�adnego teoretycznego pogl�du na istot� �wiadomo�ci, leczu�ywam go tylko jako skrótu stylistycznego na okre�lenie jejca�ej fizjonomii./Ja�� odczuwa potrzeb� odnajdywania czego�wi�cej ponad to, co ma bezpo�rednio dane.W obliczu danego jej�wiata otwiera si� przed ni� drugi, tj.�wiat my�lenia.A ona��czy je oba w ten sposób, �e z wolnego postanowieniaurzeczywistnia to, co rozumiemy przez ide� poznania.Zachodzitu jednak zasadnicza ró�nica pomi�dzy tym sposobem w jakipoj�cie i bezpo�rednia oczywisto�� okazuj� si� obiekcieludzkiej �wiadomo�ci po��czone w pe�n� rzeczywisto��, a tymsposobem po��czenia, który ma znaczenie dla ca�ej pozosta�ejreszty tre�ci �wiata [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download | pobieranie | ebook | pdf | do ÂściÂągnięcia

Archiwum