Kant I. Uzasadnienie Metafizyki (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.pa�stwa celów.Przez pa�stwo za� pojmuj� systematyczne powi��zanie ró�nych rozumnych istotprzez wspólne prawa.A poniewa� prawa okre�laj 4 cele wedle ich powszech�negoobowi�zywania, przeto � je�eli pominiemy oso�biste ró�nice mi�dzy istotamirozumnymi, jako te� wszelk� tre�� ich celów prywatnych -^- to ca�o�� wszystkichcelów (tak istot rozumnych jako celów sa-mych w sobie, jak w�asnych celów, jakie ka�da z nich sama sobie mo�e stawia�)da si� pomy�le� w systema�tycznym zwi�zku, tj.jako pa�stwo celów, które jestwed�ug powy�szych zasad mo�liwe.~~"':,Albowiem istoty rozumne podlegaj� wszystkie prawu [mówi�cemu], �e �adna z nichnie powinna nigdy ns traktowa� ani sama siebie, ani nikogo innego tylko jako�rodek, lecz zawsze zarazem jako cel sam w sobie.Z tego za� wynikasystematyczne powi�zanie istot rozumnych przez wspólne obiektywne prawa, tj.pa�stwo, które � poniewa� prawa te dotycz� w�a�nie stosunku tych istot dosiebie jako celów i �rodków do celu � mo�e si� nazywa� pa�stwem celów (conaturalnie jest tylko idea�em).Istota rozumna nale�y jako cz�onek do pa�stwa 434 celów, je�eli w nim jestwprawdzie powszechnie prawo�dawcza, ale zarazem sama prawom tym podleg�a.Nale�y do� jako zwierzchnik, je�eli jako prawo�dawcza nie podlega �adnej innejwoli.Istota rozumna musi uwa�a� si� zawsze za prawo�dawcz� w pa�stwie celów mo�liwymdzi�ki wolno�ci woli, bez wzgl�du na to, czy jest jego cz�onkiem, czyzwierzchnikiem.Miejsce zwierzchnika mo�e jednak za�j�� nie przez sam� maksym�swej woli, lecz dopiero wtedy, gdy jest istot� zupe�nie niezale�n�, bez potrzebi bez ograniczania swej w�adzy dostosowanej do swej woli.Moralno�� polega wi�c na odnoszeniu si� wszelkiego czynu do prawodawstwa,dzi�ki czemu jedynie jest mo�liwe pa�stwo celów.Prawodawstwo to musi jed- [76]nak�e móc znajdowa� si� w ka�dej istocie rozumnej i wyp�ywa� z jej woli, którejzasad� jest przeto: nie wykonywa� �adnego czynu wed�ug innej maksymy,//.Przej�cie do metafizyki moralno�ci70Przej�cie do metafizyki moralno�ci71jak tylko takiej, z któr� si� zgadza to, �e ona jest powszechnym prawem, a wi�ctylko w ten sposób, �eby wola dzi�ki swej maksymie mog�a za-raz.em uwa�a� samasiebie za powszechnie prawodawcz�.Je�eli maksymyjako powszechnie pra�wodawczeju� z natury swej nie zgadzaj� si� koniecznie z t� obiektywn� zasad� istotrozumnych, to koniecz�no�� czynu wed�ug owej zasady nazywa si� praktycz�nymprzymusem, tj.obowi�zkiem.Obowi�zek nie ci��y w pa�stwie celów nazwierzchniku, ale na ka��dym cz�onku pa�stwa, i to na wszystkich w równejmierze.Praktyczna konieczno�� post�powania wed�ug tej zasady, tj.obowi�zek, niepolega wcale na uczuciach, pop�dach i sk�onno�ciach, lecz tylko na stosunkuistot rozumnych do siebie, przy którym wol� istoty rozumnej musi si� zawszeuwa�a� zarazem za prawodawcz�, poniewa� inaczej [istota rozumna] nie mog�abypo�my�le� obowi�zku jako celu samego w sobie.Ro�zum odnosi wi�c ka�d� maksym�woli jako powszechnie prawodawcz� do ka�dej innej woli, a tak�e do ka�degopost�powania wzgl�dem samego siebie, i to nie ze wzgl�du na jak�� inn�praktyczn� pobudk� lub przy-I77j sz�a korzy��, lecz na podstawie idei godno�ciistoty rozumnej, która �adnemu innemu prawu nie jest po�s�uszna, tylko temu,które zarazem sama nadaje.W pa�stwie celów wszystko ma albo jak�� cen�, albo godno��.To, co ma cen�,mo�na zast�pi� tak�e przez co� innego, jako jego równowa�nik, co za� wszelk�cen� przewy�sza, a wi�c nie dopuszcza �ad�nego równowa�nika, posiada godno��.To, co odnosi si� do powszechnych ludzkich sk�on-' no�ci i potrzeb, ma cen�rynkow�; to, co bez wzgl�duna jak�� potrzeb� odpowiada pewnemu smakowi, tj.upodobaniu w samej bezcelowejgrze naszych w�adz 435 umys�owych, posiada cen� uczuciow� (Affektions-pr�is);to za�, co stanowi warunek, pod którym je�dynie co� mo�e by� celem samym wsobie, ma nie tylko wzgl�dn� warto��, tj.cen�, lecz warto�� we�wn�trzn�, tj.godno��.Moralno�� jest warunkiem, od którego jedynie za�le�y to, �e istota rozumna mo�eby� celem samym dla siebie, poniewa� tylko dzi�ki niej mo�na by� prawo�dawczymcz�onkiem w pa�stwie celów.A wi�c je�dynie moralno�� i ludzko��, o ile jestzdolna do moral�no�ci, s� tym, co posiada godno��.Zr�czno�� i pilno�� w pracymaj� cen� rynkow�; dowcip, �ywa wyobra�nia [78j i humor cen� uczuciow�; za�wierno�� w przyrzecze�niach, �yczliwo�� [p�yn�ca] z zasad (nie z instynktu),maj� warto�� wewn�trzn�.Ani natura, ani sztuka nie zawieraj� nic, co by mog�yw braku tamtych * postawi� na ich miejsce, albowiem ich warto�� nie polega naskutkach, które z nich wynikaj�, na korzy�ci i u�ytku, jaki przynosz�, lecz naprzekonaniach i usposobieniach (Gesinnungen), tj.na maksymach woli, gotowychujaw�nia� si� w ten sposób w czynach,.cho�by te� �aden korzystny skutek zanimi nie przemawia�.Te czyny � by�my spogl�dali na nie z bezpo�redni��yczliwo�ci� i upodobaniem � nie wymagaj� te� �adnego zalecenia ze stronyjakiej� subiektywnej dyspozycji lub smaku, �adnego bezpo�redniego poci�gu donich lub uczucia; przedstawiaj� one wol�, która ich dokonywa, jako przed�miotbezpo�redniego poszanowania; nie wymaga ono niczego prócz rozumu, �eby do nichwol� zobowi�za�,1 Seil.wierno�ci i �yczliwo�ci.Pr&jicie do metafizyki moralno�ci7372//.Przej�cie Ho metafizyki moralno�cia nie pochlebstwem je od niej wy�udzi�, co w wy�padku obowi�zków stanowi�oby itak sprzeczno��.Ta ocena pozwala wi�c warto�� takiego sposobu my�lenia pozna�jako godno�� i wywy�sza go niesko�czenie po�nad wszelk� cen�, przy pomocyktórej nie mo�na go ani obliczy�, ani te� porówna� bez pogwa�cenia nie�jakojego �wi�to�ci.I có� to jest takiego, co upowa�nia przekonanie i usposobienie moralniedobre,czyli cnot� do roszczenia[79] sobie tak wielkich praw? Nic mniejszego jak udzia�, który zdobywa ona dlaistoty rozumnej w powsze�chnym prawodawstwie, sprawiaj�c przez to, �e nadajesi� ona na cz�on w mo�liwym pa�stwie celów, do czego by�a ju� przeznaczonaprzez w�asn� natur� jako cel sam w sobie i dlatego w�a�nie jako prawodawcza wpa�stwie celów, jako wolna w odnie�sieniu do wszystkich praw przyrody,pos�uszna jedynie tym prawom, które sama nadaje i wed�ug których jej maksymymog� nale�e� do powszechnego prawódaw-436 stwa (któremu zarazem sama si� poddaje).Albowiem wszystko posiada tylko t�warto��, któr� wyznacza rnu prawo.Samo za� prawodawstwo, które okre�la wszelk�warto��, musi dlatego posiada� godno��, tj.bezwarun�kow�, nieporównan�warto��, dla której s�owo sza�cunek jest jedynym odpowiednim wyrazem oceny,ja�kiej istota rozumna winna j� podda�.Autonomia jest wi�c podstaw� godno�cinatury ludzkiej i ka�dej natury rozumnej.Wymienione trzy rodzaje przedstawiania sobie za�sady moralno�ci s� w gruncierzeczy tylko ró�nymi formu�ami tego samego prawa, z których pierwsza ��czy wsobie sama przez si� obie pozosta�e.Je�eli zachodzi przecie� mi�dzy nimi pewnaró�nica,wprawdzie raczej subiektywnie ni� obiektywnie prak�tyczna, to ta, �eby dan�ide� rozumu hardziej unao�czni� (na podstawie pewnej analogii), a przez to tsoiuprzyst�pni� j� dla uczucia.Wszystkie maksymy maj� mianowicie:1 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download | pobieranie | ebook | pdf | do ÂściÂągnięcia

Archiwum