[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Egipcjanie wierzyli, ¿e Ptah rzeczywiœcie wydoby³ziemiê egipsk¹ z wód potopu, buduj¹c tamê w miejscu, gdzie wyp³ywa Nil.Tenwielki bóg - mówili - przyszed³ sk¹dœ do Egiptu, by³ za³o¿ycielem nie tylkotego pañstwa, lecz tak¿e „dalekiego obcego pañstwa w górzystym kraju".Wprzekonaniu Egip82 83cjan wszyscy ich „dawni bogowie" przyp³ynêli ³odzi¹ z po³udnia.Znalezionowiele prehistorycznych rysunków naskalnych, które ukazuj¹ tych dawnych bogów -w charakterystycznym, rogatym nakryciu g³owy - przybywaj¹cych w ten sposób doEgiptu (il.40).Jedyn¹ drog¹ morsk¹ prowadz¹c¹ do Egiptu z po³udnia jest Morze Czerwone, aEgipcjanie - co ciekawe - nazywali je „Morzem Ur".Hieroglificznie „Ur"zapisywano znakiem wyra¿aj¹cym „daleki, obcy [kraj] na wschodzie"; nie mo¿nawiêc wykluczyæ, ¿e ów znak móg³ rzeczywiœcie siê odnosiæ do sumeryjskiego Ur,le¿¹cego w tym w³aœnie kierunku.Egipskim s³owem okreœlaj¹cym „istotê bosk¹" albo „boga" by³o NTR, co znaczy³o:„ten, który obserwuje".Dok³adnie to samo w istocie znaczy nazwa Sumer: kraj„tych, którzy obserwuj¹".Wczeœniejsze mniemanie, ¿e cywilizacja mog³a zacz¹æ siê w Egipcie, zosta³oobecnie odrzucone.Jest ju¿ wystarczaj¹co wiele dowodów na to, ¿e egipskaorganizacja spo³eczeñstwa i egipska cywilizacja zapocz¹tkowana ponad pó³tysi¹ca lat poŸniej ni¿ sumeryjska, przejmowa³a kulturê, architekturê,technologiê, sztukê pisania i wiele innych osi¹gniêæ rozwiniêtej cywilizacji zSumeru.Ciê¿ar dowodów nie pozwala te¿ w¹tpiæ, ¿e stamt¹d pochodzili bogowieEgiptu.Kanaanejczycy, zwi¹zani z Egiptem krwi¹ i kultur¹, czcili tych samych bogów,lecz zamieszkuj¹c pas ziemi bêd¹cy od niepamiêtnych czasów mostem miêdzy Azj¹a Afryk¹, ulegali równie¿ silnym wp³ywom semickim czy mezopotamskim.Jak Hetycina pó³nocy, Huryci na pó³nocnym wschodzie, Egipcjanie na po³udniu,Kanaanejczycy te¿ nie mogli siê pochwaliæ oryginalnym panteonem.Oni tak¿eprzyswoili sobie sk¹dœ kosmogoniê, bóstwa i legendarne opowieœci.Ichbezpoœrednim ³¹cznikiem z sumeryjskimi Ÿród³ami byli Amoryci.Kraj Amorytów le¿a³ miêdzy Mezopotami¹ a œródziemnomorskimi krajami zachodniejAzji.Ich nazwa pochodzi od akadyjskiego amurru i sumeryjskiego martu („ludziez zachodu").Nie byli traktowani jako cudzoziemcy, lecz jako pokrewny ludzamieszkuj¹cy zachodnie prowincje Sumeru i Akadu.W sumeryjskich wykazach urzêdników œwi¹tynnych figuruj¹ osoby nosz¹ce amoryckieimiona.Kiedy Ur pad³o pod naporem Elamitów oko³o 2000 roku prz.Chr., Amorytazwany Iszbierra przywróci³ suIl.38Il.39Il.4084 85meryjskie królestwo w Larsie, a pierwszym zadaniem, jakie sobie wyznaczy³, by³oodzyskanie Ur i odbudowanie tam wielkiej œwi¹tyni boga Sina.Amoryccy„wodzowie" za³o¿yli pierwsz¹ niezale¿n¹ dynastiê w Asyrii oko³o 1900 roku prz.Chr.Hammurabi zaœ, który stworzy³ wielkoœæ Babilonu oko³o 1800 roku prz.Chr.,by³ szóstym nastêpc¹ pierwszej dynastii Babilonu, dynastii amoryckiej.W latach trzydziestych XX wieku archeolodzy natrafili na stolicê Amorytów znan¹jako Mari.Na brzegu Eufratu, w miejscu gdzie syryjska granica przecina terazrzekê, prowadz¹cy wykopaliska odkryli g³Ã³wne miasto, którego budynki by³ywznoszone i wci¹¿ odbudowywane miêdzy trzecim a drugim tysi¹cleciem prz.Chr.na fundamentach po³o¿onych we wczeœniejszych stuleciach.Tarasowata piramidaoraz œwi¹tynie sumeryjskich bóstw, Inanny, Ninhursag i Enlila, zaliczaj¹ siê donajstarszych znalezisk.Sam pa³ac w Mari zajmowa³ jakieœ dwa hektary.By³a w nim sala tronowadekorowana imponuj¹cymi freskami, trzysta ró¿nych komnat, kancelarie.Znaleziono tam te¿ (najwa¿niejsze dla historyka) znacznie ponad dwadzieœciatysiêcy tabliczek traktuj¹cych o ekonomii, handlu, polityce i ¿yciu spo³ecznymtamtych czasów, o pañstwie i kwestiach militarnych, i oczywiœcie o religiitego kraju i jego mieszkañców.Jedno z malowide³ œciennych w wielkim pa³acu wMari przedstawia inwestyturê króla Zimrilima dokonywan¹ przez boginiê Inannê,któr¹ Amoryci nazywali Isztar (il.41).Jak w innych panteonach, g³Ã³wne bóstwo, fizycznie obecne wœród Amurru, by³obogiem zjawisk atmosferycznych, czyli bogiem burzy.Nazywali je Adad - by³oodpowiednikiem kanaanejskiego Baala (,,pana") - i obdarzyli je te¿ przydomkiemHadad.Jego symbolem, jak mo¿na siê spodziewaæ, by³a rozwidlona b³yskawica.W tekstach kanaanejskich Baal czêsto jest nazywany „synem Dagona".Teksty zMari równie¿ mówi¹ o starszym bóstwie o imieniu Dagon, „panu urodzajów", które- jak EI - przedstawiane jest jako bóstwo dalekie, narzekaj¹ce przy pewnejokazji, ¿e nie by³o ju¿ brane pod uwagê przy konsultacjach dotycz¹cychprowadzenia jakiejœ wojny.W sk³ad tego panteonu wchodzi³ te¿ bóg Ksiê¿yca, którego Kanaanejczycynazywali Jarich, Akadyjczycy Sin, a Sumerowie Nanna, oraz bóg S³oñca, zwyklenazywany Szamasz, i inne bóstwa, których to¿samoœæ rozprasza w¹tpliwoœci, ¿eMari by³o mostem (geograficznie i chronologicznie) ³¹cz¹cym kraje i ludyœródziemnomorskie na wschodzie z mezopotamskimi Ÿród³ami.Wœród znalezisk z Mari, jak wszêdzie na ziemiach Sumeru, byIl.41³y tuziny pos¹gów ludzi: królów, szlachty, kap³anów, œpiewaków.Nieodmiennieprzedstawiano ich z rêkami z³o¿onymi do modlitwy, ich spojrzenie skierowane kubogom zosta³o utrwalone na zawsze (il.42).Kim byli ci bogowie nieba i ziemi, boscy, a jednak ludzcy, zawsze maj¹cy nadsob¹ panteon, czyli wewnêtrzny kr¹g dwunastu bóstw? Weszliœmy do œwi¹tyñ Grekówi Ariów, Hetytów i Hurytów, KanaI1.428786anejczyków, Egipcjan i Amorytów.Przemierzyliœmy drogi, jakie wiod³y nas przezmorza i kontynenty, pod¹¿yliœmy œladami, które nios³y nas przez tysi¹clecia.A wszystkie korytarze tych wszystkich œwi¹tyñ doprowadzi³y nas do jednegoŸród³a: Sumeru.4.SUMER: ZIEMIA BOGÓWNie ma cienia w¹tpliwoœci, ¿e „dawnymi s³owami", jakie przez tysi¹cleciastanowi³y jêzyk wy¿szej szko³y i pism religinych, by³ jêzyk Sumeru.Wiadomo te¿na pewno, ¿e „dawni bogowie" byli bogami Sumeru; zapisów i opowieœci, historiii wywodów genealogicznych o bogach starszych ni¿ sumeryjscy nigdzie nieznaleziono.Kiedy siê tych bogów (w ich oryginalnej, sumeryjskiej postaci czy póŸniejszejakadyjskiej, babiloñskiej lub asyryjskiej) nazwie i policzy, powstanie listasiêgaj¹ca setek osób
[ Pobierz całość w formacie PDF ]