[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.A jednak by³ tak ludzki, jak m³ody cz³owiek kuszony nag¹ piêknoœci¹; by³podmiotem prawa moralnego nakazanego przez spo³ecznoœæ bogów, któregonaruszenie karano banicj¹.By³ wra¿liwy nawet na skargi zwyk³ych œmiertelników.Przynajmniej w jednym znanym nam przypadku sumeryjski król Ur skar¿y³ siêbezpoœrednio przed zgromadzeniem bogów, ¿e pasmo wielkich nieszczêœæ, jakiespad³o na Ur i jego mieszkañców, wyniknê³o z fatalnego faktu, ¿e „Enlil da³królestwo99bezwartoœciowemu cz³owiekowi [.], który nie jest z plemienia Sumerów".Jak dalej zobaczymy, Enlil mia³ decyduj¹cy wp³yw na przebieg boskich idoczesnych spraw na ziemi, a kilku jego synów walczy³o miêdzy sob¹ i z innymi obosk¹ sukcesjê, co niew¹tpliwie zrodzi³o póŸniejsze opowieœci o wojnach bogów.Trzecim wielkim bogiem Sumeru by³ drugi syn Anu; nosi³ on dwa imiona, E.A iEN.KI.Jak jego brat Enlil, on tak¿e by³ bogiem nieba i ziemi, bóstwempierwotnie niebiañskim, które zst¹pi³o na ziemiê.Jego przybycie jest w sumeryjskich tekstach zwi¹zane z czasem, gdy wody ZatokiPerskiej siêga³y w g³¹b l¹du znacznie dalej ni¿ obecnie, zamieniaj¹c po³udniow¹czêœæ kraju w bagna.Ea (imiê to znaczy³o dos³ownie „dom-woda"), który by³mistrzem in¿ynierii, zaprojektowa³ i nadzorowa³ budowê kana³Ã³w, zapór narzekach i systemu odwadniaj¹cego bagna.Uwielbia³ ¿eglowaæ po tych drogachwodnych, a szczególnie w regionach bagnistych.Te wody, na co wskazywa³o jegoimiê, by³y naprawdê jego domem.Wybudowa³ sobie „wielki dom" w mieœcieza³o¿onym na skraju bagien, stosownie nazwanym HA.A.KI („miejsce ryb wodnych");by³o ono te¿ znane jako E.RLDU („dom dalekich wypraw").Ea by³ „panem s³onych wód", mórz i oceanów.Sumeryjskie teksty czêsto mówi¹ obardzo dawnych czasach, kiedy trzech wielkich bogów rozdzieli³o miêdzy sob¹domeny wp³ywów.„Morza oddali Enki, ksiêciu ziemi", powierzaj¹c w ten sposóbEnki „w³adzê nad Apsu" („oceanem").Jako pan mórz, Ea zbudowa³ statki, które¿eglowa³y do odleg³ych krain, a szczególnie do miejsc, sk¹d przywo¿ono doSumeru szlachetne metale i drogie kamienie.Najwczeœniejsze sumeryjskie pieczêcie cylindryczne przedstawia³y Ea jako bóstwootoczone p³yn¹cymi strumieniami, w których czasem ukazywano rybê.Pieczêcie tekojarzy³y Ea, jak widaæ to na rysunku, z Ksiê¿ycem (wyobra¿anym w postacipó³ksiê¿yca), co wynika³o byæ mo¿e z faktu, ¿e Ksiê¿yc powoduje przyp³ywy mórz.Ten zwi¹zek planetarny by³ niew¹tpliwie przyczyn¹ obdarzenia Ea epitetemNIN.IGLKU („pan b³yszcz¹ce oko") (il.46).Wed³ug sumeryjskich tekstów (jest wœród nich prawdziwie zdumiewaj¹caautobiografia samego Ea) urodzi³ siê on w niebie i zst¹pi³ na ziemiê, zanimzaistnia³o na niej jakiekolwiek osadnictwo czy cywilizacja.„Kiedy zbli¿y³emsiê do tej ziemi, by³o na niej pe³no -wody"Il.46- stwierdzi³.Opisuje dalej szereg dzia³añ, jakie podj¹³, ¿eby stworzyæ terennadaj¹cy siê do zamieszkania: nape³ni³ rzekê Tygrys œwie¿¹, „¿yciodajn¹ wod¹";wyznaczy³ boga nadzoruj¹cego budowê kana³Ã³w, by przystosowaæ Tygrys i Eufrat do¿eglugi; udro¿ni³ bagna, nape³niaj¹c je rybami i czyni¹c z nich schronieniedla wszelkiego rodzaju ptactwa; sprawi³, ¿e wyros³a tam trzcina, bêd¹capospolitym materia³em budowlanym.Z mórz i rzek zwracaj¹c siê ku suchej ziemi, Ea oznajmi³, ¿e to w³aœnie on„wprowadzi³ sochê i jarzmo [.], otworzy³ œwiête bruzdy [.], wzniós³ stajnie[.], pobudowa³ owczarnie".W dalszej czêœci ten samochwalczy tekst (nazywanyprzez uczonych „Enki i porz¹dek œwiata") przypisuje temu bogu rozkrzewienie naziemi takich sztuk, jak wyrób cegie³, budowa domów i miast, metalurgia i takdalej.Przedstawiaj¹c to bóstwo w charakterze najwiêkszego dobroczyñcy ludzkoœci,boga, który stworzy³ cywilizacjê, wiele tekstów ukazuje go równie¿ jakoatutowego zwolennika ludzkoœci na naradach bogów.Sumeryjskie i akadyjskieteksty traktuj¹ce o potopie, a bêd¹ce niew¹tpliwie oparciem dla biblijnejrelacji, obrazuj¹ Ea jako boga, który - wbrew decyzji zgromadzenia bogów -umo¿liwi³ zaufanemu wielbicielowi (mezopotamskiemu Noemu) unikniêciekatastrofy.Sumeryjskie i akadyjskie zapisy, które (jak Stary Testament) trzymaj¹ siêwiary, ¿e bóg czy te¿ bogowie stworzyli cz³owieka œwiadomym i przemyœlanymaktem, przypisuj¹ Ea kluczow¹ rolê.Bêd¹c czo³owym naukowcem bogów, Eaopracowa³ metodê, jaka mia³a byæ zastosowa100 101na w wyznaczonym przez niego procesie stworzenia cz³owieka.Nic dziwnego, ¿e tow³aœnie Ea, spowinacony w ten sposób ze „stworzeniem" czy pojawieniem siêcz³owieka, poprowadzi³ Adapê - „wzorzec" stworzony m¹droœci¹ Ea - do siedzibyAnu w niebie, na przekór postanowieniu bogów, by nie udzielaæ ludzkoœci daru„wiecznego ¿ycia".Czy Ea by³ po stronie cz³owieka po prostu dlatego, ¿e przy³o¿y³ rêkê do jegostworzenia, czy mia³ jakieœ inne, bardziej osobiste powody? Kiedy badamyteksty, widzimy, ¿e nieodmienne niepos³uszeñstwo Ea - zarówno w sprawachboskich, jak i doczesnych - mia³o zwykle na celu udaremnienie decyzji lubplanów podejmowanych przez Enlila.Spotykamy siê w zapisach z licznymi oznakami pal¹cej zazdroœci Ea z powodu jegobrata Enlila.Drugie imiê Ea (mo¿e pierwsze) brzmia³o EN.KI („pan ziemi"), ateksty dotycz¹ce podzia³u œwiata miêdzy trzech bogów napomykaj¹, ¿e byæ mo¿e zaspraw¹ prostego losowania Ea straci³ panowanie nad ziemi¹ na rzecz Enlila:„Bogowie uœcisnêli sobie rêce, Rzucili losy i ustalili podzia³.Anu zatemposzed³ do nieba; Ziemiê poddano Enlilowi.Morza, jakby pêtl¹ opasane,I Dali ksiêciu ziemi, Enki".Bez wzglêdu na miarê goryczy, jak¹ móg³ napawaæ Ea/Enki wynik tego losowania,wydaje siê, ¿e ¿ywi³ on w sercu znacznie g³êbsz¹ urazê
[ Pobierz całość w formacie PDF ]