[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Kolebk owiecenia byy Anglia, Holandia, Francja.Pogldy owieceniowezostay uksztatowane jeszcze w wieku XII.Nurty filozoficzne :Racjonalizm - Kartezjusz, Isaak Newton, Baruch Spinoza - doktryna filozoficznazakadajca, e wiat mona pozna jedynie na drodze rozumowej.Empiryzm - Franciszek Bacon, John Locke - wiat mona pozna jedynie na drodzedowiadczenia.Sensualizm - John Locke (cz empiryzmu) - wiat mona pozna na drodzedowiadcze zmysowych.Ateizm - wyznanie religijne, którego istot jest wiara w nieistnienie Boga.Deizm - wyznanie religijne, zakadajce istnienie Boga nie ingerujcego wsprawy wiata, odrzucajce objawienie.Utylitaryzm - doktryna etyczna mówica o tym, i poytek jednostki lubspoeczestwa powinien stanowi najwyszy cel moralny w deniu ludzkoci, adenie do dobra osobistego sprzyja pomnaaniu dobra spoecznego.Miarwartoci czowieka jest jego uyteczno spoeczna.Kluczowym problemem tejfilozofii byo pogodzenie dobra spoecznego i jednostki.Powstay dwiekoncepcje tosamoci egoizmów :naturalna, zakadajca, e czowiek realizujc wasne, egoistyczne cele suyzarazem innym ludziom,sztuczna, zakadajca, e za pomoc odpowiedniego prawa i wychowania jednostkasuy innym zaspokajajc wasne potrzeby.Kartezjusz (1596-1650) - podstaw jego nauki jest zakwestionowanie sceptycyzmupoznawczego (wiat w swej istocie jest niepoznawalny poniewa jest wytworemwyobrani lub zosta stworzony przez zoliwego Demiurga).Poszukiwa ostoipewnoci we wntrzu czowieka, stwierdzi istnienie jani - "cogito ergo sum".Sformuowa dowód istnienia Boga - skoro ja jest niedoskonaa, musi miedoskona przyczyn - Boga.Istnienie Boga jest ide doskona.Bytniedoskonay nie moe stworzy idei doskonaej, a zatem ide t stworzy samBóg.Kartezjusz nie pojmowa Boga w sposób personalistyczny gdy jest On idenieograniczon.Stworzy mechanistyczn koncepcj przyrody - roliny izwierzta s maszynami bez pierwiastka duchowego.Istotne znaczenie miay odkrycia Newtona (1642-1727).W jego filozofiinajwaniejsze s odkrycia metodologiczne - dotyczce metod poznawania wiata.Koncepcja natury czowieka w czasach Owiecenia.Czowiek jest istot miujc doznawanie przyjemnoci, niechtn do doznawaniaprzykroci.Zanegowano istnienie cech wrodzonych - jednostk mona w peniksztatowa poprzez wychowanie.Koncepcj cechuje optymizm, krytycyzm,relatywizm.Wane wydarzenia historyczne - epoka schyku feudalizmu, ustpi miejscakapitalizmowi.Buruazja staa si dominujc grup spoeczn, powstaomieszczastwo.Reprezentatywne haso epoki "wolno, równo, braterstwo".Byto czas rozwoju wielkich mocarstw - Rosji, Austrii, Prus, Stanów Zjednoczonych.Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej, cho z wyrasta z ducha epoki, negowapodstawowe pogldy filozofów.Myliciele owieceniowi.Franciszek Maria Aronet (Wolter) - wypowiedzia si w formie literackiej -"Kandyd".Gosi w swych utworach kult rozumu uksztatowanego empirycznie.Przyjmowa postaw krytycyzmu i sceptycyzmu, by krytykiem tego nurtuowiecenia, który mia charakter optymistyczny.By wrogiem chrzecijastwa,traktowa go jako przeciwnika prawdy i postpu - czowiek mylcy orzeczywistoci pomiertnej nie ma czasu na prac nad doskonaleniem wiata.Wolter przeciwstawia rozum objawieniu, przyrod rzeczywistocinadprzyrodzonej, dobro ludzkoci celom religijnym.Wyznawa Boga Mdroci, czyte Intelektu.Wielu mylicieli traktuje Woltera jako patrona intelektualnegosatanizmu.Denis Diderot - najistotniejsze miejsce w wiecie zajmuje natura.Przyroda tojedyne dobro i rzeczywisto.Z przyrody winien czerpa czowiek wzorce ycia,powinien j bada i ukazywa w sztuce.To wanie z przyrody wywodz si prawowolnoci i równoci.Jan Jakub Rousseau - twórca sentymentalizmu.Podstawowym dylematemfilozoficznym jest problem antynomii natury i cywilizacji.Wyraa pogld, inauka, sztuka i cywilizacja nie czyni ludzi szczliwymi, a stanowi ródocierpienia.Pochwala natur pojmowan jako stan pierwotny.Wszystko jestdobre, gdy wychodzi z rk Stwórcy, wszystko paczy si w rkach czowieka.Przeciwstawia uczucie rozumowi, ceni emocjonaln stron czowieka.Najwyszymprawem jest równo, negowa pastwo jako twór sprzeczny z istot równoci, aleby zwolennikiem republikanizmu i demokracji.Stworzy koncepcj pedagogiczn -sumienie czowieka uczy co jest dobre i suszne.Niepotrzebne jest zatemwychowanie - naley stworzy warunki swobodnego rozwoju predyspozycjipsychicznych i moralnych ucznia.Owiecenie wg Kanta to wyjcie do dorosoci poprzez wolno pogldów, uyciewasnego rozumu i wiedzy ku ogólnemu dobru.Denie do owiecenia wie si zrezygnacj z wielu przyjemnoci i potrzeb cigej kontroli swoich uczynków,brania odpowiedzialnoci za siebie samego.Owiecenie bierze si z prawdziwejzdolnoci i odwagi do wolnego i krytycznego posugiwania si rozumem."Potop" jako powie historyczna.Powie historyczna - odmiana powieci, której rozkwit nastpi w wieku XIX.Jej istot jest przedstawianie wydarze z duszej perspektywy czasowej.Powie historyczn konstruuje si z okrelon wizj wasn autora, majcwpyw na jej wymow.staa strefa napicia midzy tym, co kreacyjne, a tym co historyczne,autor korzysta ze róde historycznych - kronik, pamitników,narrator trzecioosobowy obserwujcy wydarzenia lub pierwszoosobowy biorcy wnich udzia,Jzyk powieci historycznej :stylizacja archaiczna (wprowadzanie historycznych elementów jzykowych, uSienkiewicza - gwara) w czci kreacyjnej powieci,zastosowanie czasów presens historicum oraz futurum historicum."Potop" jest drug czci, utworem "Trylogii" Sienkiewicza, opublikowanym wlatach 1884-86."Ogniem i mieczem" (1883-84) ; "Pan Woodyjowski" (1887-88).To historyczne.Osnow historyczn s wydarzenia z lat 1655-58.Autor ukazuje niezwykle trudnsytuacj polityczn i militarn Polski.W 1655 Wielkie Ksistwo Litewskieopanowane byo przez ukraiskich Kozaków.W tym samym czasie Rzeczpospolitazostaa najechane przez armi szwedzk.Celem najazdu byo opanowanie ziempolskich, zyskanie penego panowania na Morzu Batyckim, rabunek dóbr.Wzwizku ze zdrad magnatów i szlachty polskiej, wróg odniós wiele sukcesów.Kroniki opisuj dokonujce si rabunki i gwaty okupantów, tworzenie silicznych oddziaów partyzanckich (skadajcych si równie z ludnoci wiejskiej- pierwsza partyzantka w Europie).Jako punkt zwrotny potopu szwedzkiego ukazaSienkiewicz obron Jasnej Góry (aspekty nadprzyrodzone).Wynikiem tegowydarzenia bya konfederacja tyszowiecka - wypowiedzenie posuszestwa KarolowiX przez hetmanów polskich, zawizanie konfederacji w obronie ojczyzny.Królpowraca do Polski z wygnania, nawouje lud do walki.Bya to próba I rozbioru Rzeczpospolitej, w której miay uczestniczy Szwecja,Prusy i ksi Siedmiogrodu, Rakoczy.Pogldy narodowe Sienkiewicza.Kluczowym motywem do zrozumienia utworu jest motyw potopu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]