[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Zatrzymajmy sie jeszce pokrotce nad religia, poniewaz jest ona najbardziejoddalona od zycia materialnego i wydaje sie najbardziej mu obca.Religiapowstala w zamierzchlych czasach z opacznych piewrwotnych wyobrazen ludzi o ichwlasnej naturze oraz otaczajacej ich przyrodzie.Ale kazda ideologia od chwiliswego powstania rozwija sie nawiazujac do zastanego materialu wyobrazen iksztaltuje go dalej.W przeciwnym razie nie bylaby wcale ideologia, tj.zajmowaniem sie myslami jako samodzielnymi, rozwijajacymi sie niezalezniebytami, podlegajacymi tylko wlasnym prawom.Ze materialne warunki zycia ludzi,w ktorych mozgach odbywa sie ten proces myslowy, wyznaczaja ostatecznieprzebieg tego procesu, tego ci ludzie oczywiscie nie uswiadamiaja sobie,inaczej bowiem nastapilby kres calej ideologii.Te zatem pierwotne wyobrazeniareligijne, ktore sa przewaznie wspolne kazdej grupie spokrewnionych ludow - porozpadnieciu sie grupy rozwijaja sie u kazdego ludu w sposob swoisty, wzaleznosci od przypadajacych mu w udziale warunkow zyciowych.W odniesieniu dojednej grupy ludow, mianowicie indoeuropejskiej, wykazala to szczegolowomitologia porownawcza.Bogowie, uksztaltowani w ten sposob przez kazdy lud,byli bogami narodowymi, ktorych wladza nie przekraczala granic chronionegoprzez nich obszaru narodowego, poza tymi zas granicami niepodzielnie panowaliinni bogowie.Mogli oni dopoty zyc w wyobrazeniach, dopoki istnial dany lud,gineli zas wraz z jego upadkiem.Ten upadek dawnych narodowosci spopodowaloswiatowe imperium rzymmskie; nie nedziemy tutaj badali ekonomicznych warunkowjego powstania.Nastapil upadek dawnych bostw narodowych, nawet rzymskich,ktore przeciez tez byly bostwami tylko na miare ciasnego kregu miasta Rzymu;potrzeba uzupelnienia imperium swiatowego religia swiatowa wystepuje wyraznie wprobach wprowadzenia w Rzymie, obok kultu bogow rodzimych, kultu wszystkichchoc troche szanowanych bogow obcych.Ale nowej religii swiatowej nie da siestworzyc dekretami cesarskimi.Nowa religia swiatowa, chrzescijanstwo, powstalajuz niepostrzezenie ze zmieszania uogolnionej teologii wschodniej, zwlaszczazydowskiej, z uproszczona filozofia grecka, zwlaszcza stoicka.Jakchrzescijanstwo wygladalo pierwotnie, musimy dopiero mozolnie badac, poniewazjego przekazana nam postac oficjalna stanowi tylko forme, w ktorej stalo sieono religia panstwowa i przystosowane zostalo do tego celu przez SoborNicejski.Sam fakt, ze juz po 250 latach stalo sie ono religia panstwowa,dowodzi wszakze, iz bylo ono religia odpowiadajaca owczesnym warunkowm.Wsredniowieczu przeobrazalo sie ono scisle w miare rozwoju feudalizmu w religieodpowiadajaca temu ustrojowi, z odpowiednia hierarchia feudalna.A gdynarodzilo sie mieszczanstwo, rozwinely sie w opozycji do feudalnego katolicyzmuherezje, najpierw herezja albigensow w poludniowej Francji, w okresienajswietniesjszego rozkwitu tamtejszych mmiast.W weiekach srednich teologiazaanektowala wszystkie inne formy ideologii: filozofie, polityke, prawo,czyniac je swymi dzialami.Zmuszalo to wszelki ruch spoleczny i polityczny doprzybrania postaci teologicznej; umyslom mas, karmionych wylacznie religia, ichwlasne interesy musialy byc przedstawione w szacie religijnej, azeby moglyrozpetac wielka burze.A podobnie jak mieszczanstwo wytwarzalo od samegopoczatku swe uzupelnienie w postaci nieposiadajacego, do zadnego stanu nienalezacego plebsu miejskiego, wyrobnikow i wszelkiego rodzaju sluzby -poprzednikow pozniejszego proletariatu, tak samo i herezje rozszczepily sie juznader wczesnie na burzuazyjne, umiarkowane i plebejskie, rewolucyjne,znienawidzone rowniez przez heretykow mieszczanskich. Niezniszczalnosc herezji byla odpowiednikiem niezwyciezonosci rozwijajacegosie mieszczanstwa.Gdy mieszczanstwo to wzmocnilo sie dostatecznie, jego walkaz arystokracja, dotychczas przewaznie lokalna, zaczela przybierac rozmiaryogolnokrajowe.Pierwsza wielka akcja rozegrala sie w Niemczech: byla niareformacja.Mieszczanstwo nie bylo jeszcze ani dosc silne, ani dosc rozwiniete,by moc skupic pod swoim sztandarem pozostale buntujace sie stany - plebs wmiescie, nizsza szlachte i chlopow na wsi.Najpierw zostala pobita szlachta.Chlopi wszczeli powstanie, stanowiace szczytowy punkt tego calego ruchurewolucyjnego.Miasta opuscily ich - i rewolucja ulegla wojskom ksiazatudzielnych, ktorzy wykorzystali reformacje wylacznie dla swoich celow.OdtadNiemcy na przeciag trzech stuleci wypadaja z szeregu krajow wystepujacychsamodzielnie w dziejach.Ale obok Niemca Lutra byl jeszcze Fracncuz Kalwin: ziscie francuska ostroscia wysunal on na pierwszy plan burzuazyjny charakterreformacji, zrepublikanizowal i zdemokratyzowal Kosciol.Podczas gdy reformacjaluteranska w Niemczech ugrzezla w blocie i niszczyla Niemcy, reformacjakalwinska sluzyla za sztandar republikanom w Generwie, Holandii, Szkocji,uwolnila Holandie od Hiszpanii i Rzeszy Niemieckiej oraz dostarczylaideologicznego kostiumu dla drugiego aktu rewolucji burzuazyjnej, ktoryrozegral sie w Anglii
[ Pobierz całość w formacie PDF ]