RB Wzory kultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Cz�owiekiem dobrym, takim, któremu si�powiod�o, jest ten, który cichcem wysadzi� drugiego z siod�a.Kultura taobfituje w metody i skomplikowane okazje do tego rodzaju post�powania.Wrezultacie ca�a egzystencja Dobua�czyków jest podporz�dkowana tym celom.�arliwy szacunek, jaki �ywi� Dobua�czycy dla prawa w�asno�ci, oraz stopie�, wjakim poci�ga to za sob� po��wi�cenie drugiego cz�owieka, jak równie� wzajemnapodej�rzliwo�� i z�a wola znajduj� jaskrawe odbicie w ich religii.Ca�y rejonOceanii przyleg�y do wyspy Dobu jest jedn� z twierdz praktyk magicznych �wiata,a badacze religii, którzy uwa�aj�, �e religia i magia wykluczaj� si� nawzajem is� sobie przeciwstawne, musieliby twierdzi�, �e Dobua�czycy w ogóle nieposiadaj� jakiejkolwiek religii.Jednak�e, z antropologicznego punktu widzenia,religia i magia stano�wi� dope�niaj�ce si� formy stosunku do czynnikównad�przyrodzonych.Religia polega na ustaleniu po��danych osobistych stosunkówze �wiatem nadprzyrodzonym, magia natomiast pos�uguje si� technik�, którapozwala nim rz�dzi�.U Dobu nie ma przeb�agiwania istot nadprzyrodzonych anidarów czy ofiar, które by umacnia�y wspó�prac� mi�dzy bogami a zanosz�cympro�by.Nadprzyrodzone istoty znane Dobua�czykom to kilka tajemnych magicznychimion, których poznanie, podobnie jak odkrycie imienia Rumpels-tilchen w ba�ni,daje moc rozkazywania.Dlatego imiona istot nadprzyrodzonych s� nie znane wieluDobua�czykom.Nikt nie zna wszystkich, lecz tylko te, za które zap�aci� lubktóre otrzyma� drog� spadku.Wa�nych imion nie wymawia si� nigdy g�o�no, tylkoszeptem, aby ich nikt nie us�ysza�.Wszystkie zwi�zane z nimi wierzenia s�raczej zwi�zane z t� magi� imion ni� z religijnymi sposobami przejednywaniaistot nadprzyrodzonych.Ka�da czynno�� ma zwi�zane z ni� zakl�cia, a jednym z najbardziej znamiennychwierze� dobua�skich jest to, �e w �adnej dziedzinie �ycia nie da si� uzyska�pozytywnych rezultatów bez magii.Widzieli�my, jak religia Zuni ogarnia tylkoniektóre dziedziny ich �ycia.Uwa�aj� oni, �e celem wszystkich praktykreligijnych jest sprowadzenie deszczu, a nawet je�li uznamy pewn� przesad� wsformu�owaniu tradycyjnego dogmatu, to w ka�dym razie w wielu dziedzinach �yciapraktyk religijnych nie stosuje si�.Na wybrze�u pó�nocno-zachodnim, jakzobaczymy, wp�ywaj� bardzo nieznacznie na tak istotn� sfer� dzia�alno�ci, jak�jest umocnienie w�asnej pozycji spo�ecznej.Inaczej u Dobu.Tam ka�dy efektdzia�ania zale�y od znanych magicznych zakl��.Bez zakl�� bulwy nie urosn�, niepojawi si� po��danie p�ciowe, wymiana handlowa dochodzi do skutku tylko dzi�kizakl�ciom, drzew nie da si� uchroni� przed kradzie��, je�li nie umie�ci si� nanich z�owrogich amuletów, wiatr nie wieje, póki nie wezwie si� go w sposóbmagiczny, choroba czy �mier� nie spada bez ponurych machinacji jakiego�czarownika czy czarownicy.Zakl�cia magiczne posiadaj� wi�c znaczenie nie daj�ce si� z niczym porówna�.Gwa�towno��, z jak� po��da si� sukcesu, znajduje wierne odbicie w za�artejwalce o posia�danie formu� magicznych.Te za� nie s� w�asno�ci� wspóln�.Nie ma�adnych tajnych bractw, których przywilejem by�oby posiadanie owych zakl��.Nieistniej� �adne grupy rodzinne, które otrzymywa�yby zakl�cia drog�dziedziczenia.Nawet wspó�praca w ramach susu nie si�ga tak daleko, abyudost�pni� jej cz�onkom wspólny udzia� w korzy�ciach p�yn�cych z posiadaniazakl��.Susu jedynie umo�liwia indywidualne dziedziczenie zakl��.Kto� mo�e naprzyk�ad ro�ci� sobie pretensje do formu�ek brata swojej matki, ale zakl�ciamo�na nauczy� tylko jednego cz�onka klanu.Nie wolno nauczy� dwóch synówsiostry tego samego zakl�cia, a ten, co zna tajemn� formu��, sam wybieraspo�ród mo�liwych spadkobierców tego, komu j� przeka�e.Cz�sto wybieranajstarszego syna, lecz je�li inny syn by� mu bli�szy lub bardziej pomocny,wówczas pomija najstarszego, a ten nie mo�e odwo�a� si� od tej decyzji.Przezca�e �ycie b�dzie pozbawiony wa�nej formu�y magicznej, która powoduje ro�nieciebulw lub decyduje o korzystnej wymianie towarów.Wspomnienie o takimupo�ledzeniu jest obraz�, której si� nigdy nie wybacza.Jednak�e ka�dym�czyzna i ka�da kobieta posiadaj� jakie� zakl�cia.Zakl�cia sprowadzaj�cechorob� i zakl�cia mi�osne znane s� szeroko.Dzi� dobua�scy robotnicy,przebywaj�cy z dala od domu, mog� nawet sprzeda� zakl�cia, pomijaj�c regu�y ichdziedziczenia; zaro�bek uzyskany za cztery miesi�ce pracy najemnej stanowiw�ród nich cen� jednego zakl�cia, je�li nawet uczestnicy transakcji s�u�� ubia�ego cz�owieka, a wi�c w pewnym stopniu wyobcowali si� z kultury rodzimej.Wysoko�� zapia�y stanowi w pewnej mierze wska�nik warto�ci zakl��.Dobu z ma�ej wyspy Tewara, gdzie mieszka� dr Fortun�, kategorycznie odmawialibia�ym lub tubylcom polinezyjskim, nauczycielom z misji na wyspie Dobu,umiej�tno�ci upra�wiania ogrodów.Twierdzili, �e bez magii jest to niemo�liwe.Nie odwo�ywali si� przy tym do powszechnie stosowanej prymitywnej wymówki, �etubylcze prawa odnosz� si� tylko do tubylców.Na wyspie Dobu zaufanie do magii,i tylko do magii, jest zbyt silne, aby ich mieszka�cy mogli przyzna�, �e bialilub Polinezyjczycy mog� by� od tego wolni.Do najbardziej zaciek�ej walki o posiadanie zakl�� magicz�nych dochodzi mi�dzysynami siostry, którzy s�usznie roszcz� sobie prawo do zakl�� brata swej matki,a w�asnymi synami tego ostatniego; bliski zwi�zek z ojcem w gospodarstwie iwspólne uprawianie ogrodu usprawiedliwiaj� ich pretensje na tyle, by znalaz�ypewne uznanie w praktyce dobua�skiej.Dogmat Dobu podkre�la zawsze, �e tylkozakl�cia odnosz�ce si� do bulw, które dziedziczy si� w danym klanie wraz zsadzonkami, mog� spowodowa� wzrost tych sadzonek.Sadzonki za�, jak wiemy,wi�� si� zawsze z klanem.Jest jeszcze jedno zakamuflowane ust�pstwo wobecgrupy po�wsta�ej na skutek ma��e�stwa i stanowi, rzecz jasna, jaskrawepogwa�cenie dobua�skiej zasady, która zapewnia ka�dej jednostce wy��czne prawodo w�asno�ci.Z zakl�ciami jest tak, jak z praktyk� lekarza lub przekaza�niemprzedsi�biorstwa czy tytu�u para angielskiego.Lekarz, który zrezygnowa� zpraktyki, sprzedaj�c j� czy zapisuj�c w spadku dwojgu ró�nym ludziom, niepartnerom, lecz konkurentom, z trudem znajdzie prawne poparcie dla swegopost�pku.To samo dotyczy zgody na przeniesienie nazwy firmy na nabywc�przedsi�biorstwa.W�adca, który nada� dwóm ludziom to samo parostwo i zwi�zanez nim dobra w czasach feudalnych, mia� wkrótce buntowników u swych bram [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download | pobieranie | ebook | pdf | do ÂściÂągnięcia

Archiwum