[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Teoi rie te, w przeciwie�stwie do pozosta�ych, nie proponuj� kra�cowychrozstrzygni�� do~- tycz�cych natury rozwoju i mechanizmurozwojowego, lecz raczej poszukuj� syntezy ~- i uogólnie�, które pozwoli�yby -przynajmniej y w za�ojeniu ich autorów - na kompromis mi�dzy ró�nymi stanowiskami.Nale�y równie� Z- podkre�li�, �e na gruncie tychteorii wypraco282wano nowy paradygmat kontekstualizmu i interakcjonizmu w badaniach rozwojowych.Teorie typu E jednak - jak do tej pory - nie dostarczyly rewelacyjnych wynikówbada�, które stanowi�yby jak�� syntez� dorobku pozosta�ych orientacji.Badaniarealizowane w tym nurcie zarysowuj� perspektywy teoretyczne, które przedewszystkim otwieraj� nowe pola badawcze, zamiast dostarcza� rozwi�zania starychproblemów.7.4PodsumowanieW analizach teoretycznych i badaniach prowadzonych przez psychologówrozwojowych poszukuje si� odpowiedzi na pytanie o charakter, przebieg iuwarunkowania zmiany rozwojowej.W zale�no�ci od typu problemów poszukiwania tedotycz� b�d� tylko rozwoju pewnych funkcji czy w�a�ciwo�ci, b�d� ca�o�ciowoujmowanego funkcjonowania cz�owieka w danym okresie �ycia.We wspó�czesnejliteraturze psychologicznej brakuje jednej, ogólnej i wyczerpuj�cej teoriirozwoju psychicznego.Spotykane teorie ró�ni� si� sposobem pojmowania zjawiska rozwoju orazpodej�ciem do dotycz�cych go bada�.Dominuj� teorie w�skiego zasi�gu,ograniczone do okre�lonego przedzia�u wieku lub okre�lonego obszaru b�d�dziedziny rozwoju cz�owieka.Wi�kszo�� koncepcji ma jedynie charakter opisowy inie wyja�nia, na czym polegaj� zmiany w zakresie zachowania, do�wiadczenia,osobowo�ci czy relacji jednostki z otoczeniem, nie odpowiada te� na pytanie ouwarunkowania tych zmian.PSIfCHOL001A ROZWOJU CILOWIEKAPoszukuj�c odpowiedzi na pytanie o natur� zmian rozwojowych, utworzonodwuwymiarow� klasyfikacj� teorii rozwoju psychicznego, uwzgl�dniaj�c dwapodstawowe wymiary, to jest ukierunkowanie zmian rozwojowych oraz stadialno��rozwoju.W jej ramach wyodr�bniono pi�� zasadniczo ró�ni�cych si� modeliprzebiegu zmian rozwojowych: fazowy, cykliczny, sekwencyjny, liniowy imieszanyPoszukuj�c z kolei odpowiedzi na pytanie o mechanizm powstawania zmianrozwojowych, uwag� skoncentrowano na wymiarze "reaktywno�� versus aktywno��w�asna" organizmu.Z perspektywy tego wymiaru wyodr�bniono trzy modelemechanizmów rozwoju psychicznego: mechanistyczny, kontekstualny iorganizmicznyNajpowa�niejszy problem badawczy, przed jakim stoi psychologia rozwojucz�owieka, to takie zaplanowanie bada�, aby mo�liwa by�a kontrola czynnikówpowi�zanych z wiekiem (wewn�trzne determinanty zmiany rozwojowej) orazczynników powi�zanych z przynale�no�ci� do danego pokolenia/kohorty - grupypodzielaj�cej podobne do�wiadczenia spo�eczne (zewn�trzne determinanty zmianyrozwojowej).Badacze stosuj� najcz�ciej ró�ne odmiany strategii badawczychnieeksperymentalnych: badania poprzeczne, pod�u�ne i sekwencyjne, a w�ród nich:badania uko�ne, czasowo-sekwencyjne, pokoleniowo-sekwencyjne iprzekrojowo-sekwencyjne.R�adziej - ze wzgl�du na trudno�ci z losowym doboremosób, losowym doborem warto�ci zmiennej eksperymentalnej, znaczne koszty orazproblemy natury etycznej - stosowane s� strategie eksperymentalne.Omawiaj�cka�d� z tych strategii, wy�oniono czynniki uszkadzaj�ce trafno�� prowadzonychwed�ug nich bada�.PYTANIA SPRAWDZAJ�CE1.Prosz� sporz�dzi� krótkie charakterystyki trzech osób w tym samym wieku iprzeanalizowa� ró�nice mi�dzy nimi.2.Prosz� poda� przyk�ady: (a) zmian rozwojowych uniwersalnych, (b) zmianrozwojowych charakterystycznych dla dowolnie wybranej grupy i (c)indywidualnych zmian rozwojowych.WPROWADZENIE D0 PS11~H0LOG11 R0ZW0JU Z H 33.Prosz� przedstawi� kilka definicji rozwoju i zastanowi� si�, z czegowynikaj� ró�nice mi�dzy nimi.4.Jakie s� konsekwencje pos�ugiwania si� liniowym modelem zmiany rozwojowejprzy planowaniu bada�?5.Prosz� wykorzysta� cykliczno-fazowy model ujmowania zmiany rozwojowej dozaplanowania obserwacji dziecka w wieku 2-3 lat.6.Prosz� zaplanowa� badania nad procesem opanowywania umiej�tno�ci czytaniaprzez dzieci w wieku 5-8 lat, wed�ug strategii bada�przekrojowo-sekwencyjnych.LITERATURA ZALECANABrzezi�ska, A., Czub, T, Lutomski, G., Smykowski, B.(red.).(1995).Dziecko wzabawie i �wiecie j�zyka.Pozna�: Zysk i S-ka.Brzezi�ska, A., Lutomski, G.(red.).(1994).Dziecko w �wiecie ludzi iprzedmiotów.Pozna�: Zysk i Ska.Brzezi�ska, A, Lutomski, G., Smykowski, B.(red.).(1995).Dziecko w�ródrówie�ników i doros�ych.Pozna�: Zysk i S-ka.Erikson, E.H.(1997).Dzieci�stwo i spo�ecze�stwo.Pozna�: Dom WydawniczyRebis.Piaget, J.(1966).Studia z psychologii dziecka.Warszawa: PWN.Przetacznik-Gierowska, M., Tyszkowa, M.(1996).Psychologia rozwoju cz�owieka.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.Trempa�a, J.(1989).Rozumowanie we wczesnej doros�o�ci.Warszawa: PWN.Wygotski, L.S.(1971).Wybrane prace psychologiczne.Warszawa: PWN.sRozwój cz�owieka w pe�nym cyklu �yciaMaria Kielay Turskaluczowym dla ukazania rozwoju cz�owieka poj�ciem jest zmiana rozwojowa,ujmowana jako ró�nica w ca�o�ci lub organizacji struktury charakteryzowanego podmiotu, zaznaczaj�ca si� w czasie i prowadz�ca do jego trwa�ychstrukturalnych lub funkcjonalnych przekszta�ce� (Przetacznik-Gierowska iTyszkowa, 1996).Zmiany rozwojowe maj� zwykle charakter progresywny i prowadz�do coraz lepszego uporz�dkowania struktury uk�adu (zob.np.Piaget, 1966a) lubdo wywo�ania pozytywnych prze�y� u rozwijaj�cej si� jednostki (zob.np.Maslow,1978).Zachodz�ce w podmiocie zmiany prowadz� nie tylko do postrzegania go jakoró�nego w poszczególnych momentach rozwoju (zmiany intraindywidualne), aletak�e jako pozostaj�cego w relacji podobie�stwa/ró�nicy do innych podmiotów,znajduj�cych si� w tym samym momencie na osi czasu (zmiany interindywidualne)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
